برج مدور کپنهاگ: نمادی از تاریخ، علم و معماری دانمارک - هنجس بلاگ

تاریخچه و هدف از ساخت: میراثی از کریستین چهارم

ساخت برج مدور در سال 1637 به دستور پادشاه کریستین چهارم، یکی از تأثیرگذارترین پادشاهان دانمارک که به علاقه فراوانش به معماری شهرت داشت، آغاز شد و در سال 1642 به پایان رسید . پس از مرگ ستاره‌شناس برجسته، تیکو براهه، در سال 1601 و از بین رفتن رصدخانه‌های پیشرفته او در جزیره هون (ون)، دانمارک جایگاه خود را در خط مقدم علم نجوم از دست داد . کریستین چهارم با هدف احیای این جایگاه و ادامه میراث علمی براهه، دستور ساخت این برج را صادر کرد .

این برج به عنوان بخشی از مجموعه تثلیث (Trinitatis Complex) طراحی شد؛ یک پروژه بلندپروازانه و الهام‌گرفته از ایده‌های انسان‌گرایانه که سه نهاد مهم را در یک مکان گرد هم می‌آورد تا نمادی از پیوند سه رکن اساسی جامعه آن زمان باشد :

1. کلیسای تثلیث (Trinitatis Kirke): نماینده "ایمان" (Faith)، این کلیسا به عنوان کلیسای دانشگاه برای دانشجویان و اساتید عمل می‌کرد و مرکز معنوی مجموعه بود .
2. کتابخانه دانشگاه: نماد "دانش" (Knowledge)، این کتابخانه که اولین کتابخانه بزرگ دانشگاهی دانمارک بود، در سالنی بزرگ بر فراز شبستان اصلی کلیسا قرار داشت . دسترسی به این گنجینه دانش تنها از طریق راهروی مارپیچ برج مدور امکان‌پذیر بود که خود پیوندی فیزیکی و نمادین میان علم و دانش را به نمایش می‌گذاشت .
3. رصدخانه نجومی: نماد "علم" (Science)، این رصدخانه در بالای برج مدور ساخته شد تا به عنوان رصدخانه دانشگاه کپنهاگ و جایگزینی برای رصدخانه‌های از دست رفته تیکو براهه عمل کند .

این طراحی یکپارچه، ارتباط نزدیک و جدایی‌ناپذیر ایمان، دانش نظری و علم تجربی را در جهان‌بینی آن عصر به نمایش می‌گذاشت؛ جایی که یک دانشجو می‌توانست در کلیسا عبادت کند، از طریق برج به کتابخانه برود و مطالعه کند و در نهایت در بالای همان برج، آسمان را رصد نماید .

برای دریافت مشاوره و خدمات تخصصی گردشگری و سفر به سراسر دنیا با مجری مستقیم تورهای مسافرتی و گردشگری همراه باشید.

معماری و طراحی منحصربه‌فرد

برج مدور با ارتفاع تقریبی 36 متر، از آجرهای قرمز و زرد (رنگ‌های خاندان سلطنتی اولدنبورگ) ساخته شده است . اما آنچه این برج را در سراسر جهان مشهور کرده، ساختار داخلی آن است .

رمپ مارپیچ: مسیری به سوی ستارگان

برج مدور فاقد پلکان یا آسانسور است . در عوض، یک رمپ مارپیچ به طول 209 متر، 7.5 دور کامل به دور هسته مرکزی برج می‌چرخد و بازدیدکنندگان را به بالای آن هدایت می‌کند . این طراحی هوشمندانه با اهداف کاربردی زیر انتخاب شد :

• انتقال ابزارهای سنگین و حساس نجومی به رصدخانه بالای برج .
• حمل کتاب‌های ارزشمند و سنگین با استفاده از اسب و کالسکه به تالار کتابخانه .

ساختار تحمل وزن: راز استحکام این سازه در تکنیک ساخت کف آن نهفته است . کف راهرو با آجرهایی فرش شده که به صورت عمودی و روی لبه باریکشان کنار هم چیده شده‌اند . این نوع آجرچینی مقاومت بسیار بالایی در برابر فشار و سایش ایجاد می‌کند و دوام فوق‌العاده راهرو را پس از قرن‌ها تضمین کرده است . ایده ساخت چنین "مارپیچ‌های سواری" از قلعه‌های دوره رنسانس در آلمان الهام گرفته شده بود . شیب راهرو در قسمت بیرونی حدود 10 درصد است که حرکت کالسکه را ممکن می‌ساخت .

هسته توخالی مرکزی

هسته مرکزی برج که رمپ مارپیچ به دور آن می‌گردد، یک ستون استوانه‌ای و توخالی است که نقش اصلی را به عنوان تکیه‌گاه باربر برای کل سازه ایفا می‌کند . توخالی بودن این هسته یک پیامد هوشمندانه از روش ساخت بود؛ زیرا پر کردن آن تنها وزن سازه را بدون هیچ مزیت عملکردی افزایش می‌داد . این فضا بعدها کاربردهای دیگری نیز پیدا کرد؛ به طوری که در دهه 1760، از این هسته به عنوان نقطه صفر ژئودتیک برای نقشه‌برداری دقیق از دانمارک استفاده شد .

کتیبه طلایی (Rebus)

بر روی نمای خارجی برج، یک کتیبه طلایی و نمادین (Rebus) قرار دارد که شخصاً توسط کریستین چهارم طراحی شده است . این کتیبه ترکیبی هوشمندانه از کلمات لاتین، حروف عبری و نمادهای تصویری است . اجزای آن عبارتند از:

• DOCTRINAM: واژه لاتین به معنای "آموزه" یا "تعلیم صحیح".
• یک شمشیر: نماد "عدالت".
• DIRIGE: واژه لاتین به معنای "هدایت کن".
• יהוה (YHWH): نام چهارحرفی خداوند (یهوه) به زبان عبری.
• یک قلب قرمز: نماد "قلب" پادشاه.
• مونوگرام C4: نشان اختصاصی کریستیان چهارم به همراه تاج پادشاهی.

این معماواره به این صورت ترجمه می‌شود :

"ای خداوند (یهوه)، آموزه [صحیح] و عدالت را به قلب پادشاه تاجدار، کریستیان چهارم، هدایت فرما."

این کتیبه نشان‌دهنده جهان‌بینی پادشاه و اعتقاد عمیق او به این است که حکومت عادلانه و معرفت حقیقی از جانب خداوند نشأت می‌گیرد .

بخش‌های مختلف برج و کاربری‌های امروزی

بازدید از برج مدور تنها به بالا رفتن از رمپ و تماشای منظره شهر خلاصه نمی‌شود . این بنا به یک مرکز فرهنگی زنده و پویا تبدیل شده است .

• سکوی بازدید و چشم‌انداز پانورامیک: در بالای برج و در ارتفاع تقریبی 35 متری، یک سکوی بازدید قرار دارد که چشم‌اندازی 360 درجه و خیره‌کننده از بخش‌های قدیمی کپنهاگ را به نمایش می‌گذارد . این سکو توسط یک نرده آهنی زیبا که در سال 1643 توسط هنرمند دربار، کاسپار فینکه (Caspar Fincke)، ساخته شده، احاطه شده است . بر روی این نرده‌ها مونوگرام کریستین چهارم (C4) و حروف RFP (سرواژه شعار سلطنتی او: Regna Firmat Pietas به معنای "تقوا قلمرو را استوار می‌سازد") حک شده است . از این سکو می‌توان بناهای شاخص زیر را مشاهده کرد:

  • کاخ کریستین‌بورگ (Christiansborg Palace): محل استقرار پارلمان دانمارک .
  • قلعه روزنبورگ (Rosenborg Castle): یکی دیگر از بناهای ساخته شده توسط کریستین چهارم .
  • بازار بورس قدیمی (Børsen): با مناره نمادین دم در هم تنیده اژدها، از دیگر ساخته‌های کریستین چهارم .
  • کلیسای ناجی ما (Church of Our Saviour): با مناره مارپیچ معروفش .
  • کلیسای مرمرین (The Marble Church) و کلیسای جامع بانوی ما (Church of Our Lady) .
  • تالار شهر کپنهاگ (Copenhagen City Hall) .
  • محله نیهاون (Nyhavn): با خانه‌های رنگارنگ کنار کانال .
  • در روزهای صاف، پل اورسوند (Øresund Bridge) که دانمارک را به سوئد متصل می‌کند نیز قابل مشاهده است .

• رصدخانه: پنجره‌ای به سوی کیهاندر بالاترین نقطه برج، قدیمی‌ترین رصدخانه فعال در اروپا قرار دارد . این رصدخانه که زمانی مرکز اصلی نجوم دانمارک بود، امروزه توسط ستاره‌شناسان آماتور و عموم مردم برای رصد آسمان شب استفاده می‌شود .

  • مرکز علم و اکتشافات تاریخی:اگرچه تیکو براهه هرگز در این برج فعالیت نکرد، اما اولین مدیر آن، کریستیان سورنسن لونگومونتانوس، از دستیاران سابق او بود . مشهورترین دانشمند مرتبط با برج، اوله رومر بود . هرچند کشف بزرگ او مبنی بر متناهی بودن سرعت نور در سال 1676 در پاریس انجام شد، اما او پس از بازگشت به دانمارک و انتصاب به ریاست رصدخانه، فعالیت‌های علمی خود را در اینجا ادامه داد و یک افلاک‌نما (Planetarium) در آن نصب کرد . پس از آتش‌سوزی بزرگ کپنهاگ در سال 1728 که بسیاری از اسناد رومر را نابود کرد، دستیارش پدر هوربو، با اتکا به حافظه خود کتاب Basis Astronomiae را نوشت و میراث علمی او را حفظ کرد .
  • تحول به رصدخانه عمومی:با گسترش شهر، آلودگی نوری و لرزش‌های ناشی از ترافیک، مشاهدات دقیق را دشوار کرد . در نتیجه، دانشگاه کپنهاگ در سال 1861 رصدخانه حرفه‌ای خود را به مکانی جدید منتقل کرد . برج مدور در سال 1929 به عنوان یک رصدخانه عمومی بازگشایی شد . این رصدخانه مجهز به یک تلسکوپ شکستنی ساخت سال 1929 است .
  • بازدید عمومی و بازسازی: در فصل زمستان، رصدخانه برای رصد ستارگان باز است و در تابستان نیز رویدادهایی برای رصد خورشید برگزار می‌شود . توجه: رصدخانه برای یک پروژه مرمت بزرگ از اواخر نوامبر 2024 بسته خواهد شد و بازگشایی مجدد آن برای اکتبر 2026 برنامه‌ریزی شده است .

• سالن کتابخانه: قلب تپنده فرهنگی برجدر میانه راه رمپ، سالن بزرگ کتابخانه به مساحت 800 متر مربع قرار دارد که زمانی میزبان مجموعه کتاب‌های دانشگاه کپنهاگ بود . این سالن پس از بازسازی در سال 1987 به یک فضای نمایشگاهی چندمنظوره و پویا تبدیل شد . امروزه این فضا میزبان طیف وسیعی از رویدادهاست که هنر، تاریخ و علم را به هم پیوند می‌زنند . مدیریت برج به طور فعال برنامه‌های فرهنگی را با تاریخ علمی آن گره می‌زند . به عنوان مثال، برای سال 2026، فراخوانی با موضوع "نور" برای گرامیداشت سیصد و پنجاهمین سالگرد کشف سرعت نور توسط اوله رومر منتشر شده است .

• کف شیشه‌ای: یکی از جاذبه‌های مدرن برج، یک کف شیشه‌ای معلق در ارتفاع 25 متری است . بازدیدکنندگان می‌توانند روی این سطح شیشه‌ای با ضخامت 50 میلی‌متر بایستند و هسته توخالی برج را زیر پای خود تماشا کنند .

سالن کتابخانه: پناهگاه و منبع الهام هانس کریستین اندرسن

تالار کتابخانه برای هانس کریستین اندرسن جوان، بیش از یک مکان صرف بود؛ آنجا پناهگاهی فکری و منبعی غنی برای الهام گرفتن بود .

• دریچه‌ای به دنیای دانش: اندرسن پس از ورود به کپنهاگ، از اولین مکان‌هایی که بازدید کرد برج مدور بود و از کتاب‌های آن استفاده می‌کرد .
• الهام‌بخش آثار جاودانه: تأثیر برج در بسیاری از آثار اندرسن مشهود است :
  • داستان «صندوق آتش‌زنه» (The Tinderbox): در این داستان، بزرگترین سگ جادویی چشمانی «به بزرگی برج مدور کپنهاگ» دارد .
  • داستان «مادر درخت бузина» (The Elder-Tree Mother): یک زوج سالمند خاطرات جوانی خود و بالا رفتن از برج مدور را مرور می‌کنند .
  • رمان «بودن یا نبودن» (To Be or Not To Be): شخصیت اصلی این رمان، در برج مدور به دنیا آمده و بزرگ می‌شود .

حقایق و افسانه‌های جالب

برج مدور در طول تاریخ شاهد رویدادهای عجیب و جالبی بوده است :

• پتر کبیر سوار بر اسب: مشهورترین داستان مربوط به برج، به بازدید تزار روسیه، پتر کبیر، در سال 1716 بازمی‌گردد . در جریان جنگ بزرگ شمالی، که دانمارک و روسیه متحد بودند، تزار که به کنجکاوی‌های نامتعارفش شهرت داشت، تمام مسیر رمپ را سوار بر اسب طی کرد . روایات تاریخی که در روزنامه‌های آن زمان نیز بازتاب داشت، حاکی از آن است که همسرش، کاترین اول، در کالسکه‌ای که توسط اسب‌ها کشیده می‌شد، او را دنبال می‌کرد .
• اولین خودرو: در سال 1902، یک خودرو برای اولین بار از رمپ مارپیچ بالا رفت .
• مسابقه تک‌چرخه: هر سال مسابقه‌ای برای بالا و پایین رفتن از رمپ با تک‌چرخه در این برج برگزار می‌شود . رکورد فعلی این مسابقه 1 دقیقه و 48.7 ثانیه است .

خلاصه

برج مدور کپنهاگ، که در قرن هفدهم به دستور پادشاه کریستین چهارم ساخته شد، یکی از مهم‌ترین نمادهای فرهنگی و تاریخی دانمارک است . این برج به عنوان بخشی از مجموعه تثلیث، با هدف تجمیع "ایمان" (کلیسای دانشگاه)، "دانش" (کتابخانه دانشگاه) و "علم" (رصدخانه) طراحی شد . معماری آن با رمپ مارپیچ منحصربه‌فرد که برای عبور اسب و کالسکه طراحی شده، و کتیبه طلایی نمادین پادشاه، بسیار شاخص است . رصدخانه بالای برج، قدیمی‌ترین رصدخانه فعال اروپا، نقشی حیاتی در تاریخ علم ایفا کرده و با دانشمندانی چون اوله رومر پیوند خورده است . امروزه، برج مدور فراتر از یک بنای تاریخی، به یک مرکز فرهنگی پویا تبدیل شده است ؛ تالار کتابخانه سابق آن میزبان نمایشگاه‌ها و رویدادهای فرهنگی است و سکوی بازدید آن چشم‌اندازی بی‌نظیر از شهر ارائه می‌دهد . این برج همچنین به عنوان منبع الهام برای نویسنده بزرگ دانمارکی، هانس کریستین اندرسن، عمل کرده و در آثار او جاودانه شده است . برج مدور با تاریخچه‌ای غنی، معماری هوشمندانه و کاربری‌های متنوع فرهنگی، همچنان بازدیدکنندگان را از سراسر جهان به خود جذب می‌کند .