خبرنگاران مختصات نظم بین المللی احتمالی در دنیا پسا کرونا - هنجس بلاگ

یکی از حوزه هایی که متاثر از ویروس کرونا بیش از هر حوزه دیگر آسیب پذیری خود را نمایان ساخت، مفروضات و اصول حاکم بر نظم بین المللی معاصر است؛ نظمی که همچنان هسته سخت تفکر رئالیستی را در کانون توجهات خود قرار داده و قائل به کنش گری انحصاری و قدرت نظم ساز قطب های قدرتمند نظام بین الملل است. نظمی که از پس پایه ریزی دنیا پسا جنگ با تأسیس سازمان ملل متحد عینیت یافت. ظهور این تفکر که دنیا مدرن دنیای در کنترل و اراده قدرت های عظیم و قاعده ساز است به عنوان یکی از بنیانی ترین مفروضات اندیشه نئولیبرالیسم یاد می شود.

از دیگر مفروضات نظم دنیای معاصر، تکیه بر قدرت سخت افزاری برای سلطه هر چه بیشتر بر منابع دنیا است. این تفکر به طور عمده در دوره سرد تقویت گشت بر این مبنا قرار داشت که قدرت سخت آسیب پذیری را کاهش می دهد و امکان مانور قدرت در عرصه دنیای را فراهم می سازد.

مفروضه دیگر نظم دنیای معاصر، انسان محوری و عقل گرایی ابزاری محض است که پیامد آن تقلیل نقش و قدرت کنش گری خداوند در دنیا است. مستی تکنولوژیک به انقطاع انسان مدرن از احتیاج به ارتباط با خدا و اراده او در امور دنیا منتهی گشت. علم گرایی ابزاری و انسان محوری، دو هنجار بنیادین نظم دنیای معاصر است که بر معرفت شناسی و هستی شناسی دنیا معاصر سایه انداخته است.

شیوع دنیای ویروس کرونا بیش از هر عامل دیگر حاکی از سستی و ضعف در مبانی و انگاره های ذهنی نظم مسلط دنیای است. انسان مدرن و به دور از اتصال به مبدأ هستی، انسانی تنها، نگران، مضطرب و آسیب پذیر است. این شرایط در پلان سیستمی نیز قابل مشاهده است. کشورهای درگیر به این ویروس مرگبار، کشورهایی تنها هستند که صرفا قاعده خودیاری می تواند آنها را به طریقه نجات برساند و کارایی سازمان ها و نهادهای برآمده از نظم دنیای به شدت در مواجهه با این مخاطره زیر سوال رفته و فاقد نقش موثری برای مبارزه با این بحران دنیای هستند.

دانش و تکنولوژی مسلط هم نتوانست مانعی بر سر راه شیوه و همه گیری این ویروس مرگبار شود. همچنان که شیوه حیات بشری احتیاجمند تغییر است، نظم حاکم بر دنیا نیز احتیاجمند تغییرات ساختاری و نیز تغییر در مبانی نظری است.

دنیا پسا کرونا احتیاجمند اندیشه تغییر است تا نظمی نوین مبتنی بر واقعیت های موجود برساخته شود و هنجارها و انگاره های نوینی در آن شکل بگیرد.

هر چند صحبت در مورد مختصات نظم آینده دنیای عجولانه و تا حدی غیردقیق است، اما روندهای موجود حاکی از تنزل صندلی مسلط ارزش های نظم کنونی است. ظهور بازیگران نوظهور همچون روسیه، چین، برزیل، اتحادیه اروپایی و نیز اتحادیه های قدرتمند منطقه ایی همچون سازمان همکاری شانگهای، همگی دلالت بر افول کنش گری قدرت های قاعده ساز نظم کنونی نظام بین الملل است.

در این شرایط به نظر می رسد ارزش های شرقی در حال قدرت یابی در عرصه دنیای است و دنیا آینده نمی تواند نسبت به این دسته از هنجارها منفعل باشد.

قدرت هنجاری دین نیز یکی دیگر از مواردی است که بر بازتولید ارزش های نظام بین الملل تاثیرگذار بوده است. از این رو، دین گرایی و در نتیجه آن معنویت گرایی و توجه به ارزش ها و هنجارهای ناشی از آن از دیگر جنبه های تاثیرگذار بر نظم دنیای خواهد بود.

مسئله آخر به آسیب پذیری متقابل فزاینده در نظم سیستمی کنونی بازمی شود. هر چند مفروضه های نظم کنونی بر وابستگی متقابل مالی، سیاسی و امنیتی دلالت دارد ولی حوادث دهه های اخیر نشان از آن دارد که این وابستگی بیشتر حالت آسیب پذیری متقابل را تقویت نموده و منطق بازی با حاصل جمع جبری صفر بیشتر بر قواعد رفتاری بازیگران آن حاکم است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

شیرگاه نیوز: شیرگاه نیوز | آخرین اخبار و رویدادهای روز دنیا

دور زمین: دور زمین: سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده!