عوامل تأثیرگذار بر شدت زلزله - هنجس بلاگ

به گزارش خبرنگاران، مرکز لرزه نگاری کشوری وابسته به موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران اعلام نموده است که در طول مهرماه امسال حدود هزار و 60 زمین لرزه در سطح کشور ثبت شده است. این زلزله ها در نقاط مختلف کشور رخ دادند. شمار این زمین لرزه ها انسان را به فکر وا می دارد که چرا برخی از زمین لرزه ها به معنای واقعی کلمه زمین را تکان می دهند و مرگ و میر فراوانی را در پی دارند، در حالی که بسیاری دیگر اصلاً جلب توجه نمی نمایند. خوشبختانه زلزله های مهرماهِ کشور از نوع دوم بود. در این گزارش، عوامل موثر بر خسارات این رویداد را آنالیز می کنیم.

زلزله چیست؟

زمین لرزه یا زلزله، لرزش شدید زمین است که در اثر حرکت پوسته زمین ایجاد می شود. سطح زمین ممکن است جامد و ثابت به نظر برسد، اما واقعاً اینگونه نیست. در واقع پوسته زمین یک سطح واحد و یکدست نیست بلکه در قسمت های مختلفی شکسته شده و مانند شکاف روی پنجره خرد شده است. به این صفحات تکتونیک (tectonic) گفته می شود، قطعاتی که کل پوسته زمین را تشکیل می دهند. علاوه بر این، این قطعات همواره در حال حرکت هستند.

صفحات زمین، بسته به نوع صفحات، روبروی یکدیگر یا در کنار یکدیگر قرار می گیرند. این حرکات می تواند باعث حوادث مخرب و خشن، از جمله زمین لرزه و آتشفشان شود. زمین لرزه ها یا هنگام برخورد دو صفحه با یکدیگر اتفاق می افتند و یا هنگامی که دو صفحه در کنار یکدیگر سُر می خورند. به همین دلیل کشوری مثل ژاپن تا این اندازه میزبان زمین لرزه است.

در جایی دیگر همچون کالیفرنیا در آمریکا گرچه زلزله زیاد است، اما یک صفحه حاشیه ای (plate boundary) به نام گسل سان آندریاس درست در امتداد ساحل واقع شده است. حرکت لغزشی گسل باعث ایجاد اصطکاک در امتداد آن و در نتیجه حرکت تکتونیک و زمین لرزه می شود. اما با وجود تعدد زلزله در کالیفرنیا خسارت چندان زیادی به این منطقه وارد نمی شود. در ادامه عواملی را که بر وقوع یک زلزله تأثیر می گذارند را آنالیز می کنیم.

شدت

برخی از زلزله ها بزرگتر از بقیه هستند. در واقع، زمین لرزه ها هر روز رخ می دهند، اما بسیاری از آن ها بسیار کوچک هستند و نمی توان متوجه آن ها شد. زلزله ها را از طریق لرزه نگار ها یعنی وسایل حساسی که حرکات زمین را تشخیص می دهند، می توان رصد کرد. این دستگاه ها در مقیاس ریشتر حرکات پوسته زمین را در دامنه 1 تا 10 درجه بندی می نمایند. شدیدترین زمین لرزه ثبت شده در تاریخ سال 1960 در والدیویا کشور شیلی رخ داد و 9،5 ریشتر بود.

مسافت

شدت زلزله هم به فاصله سطح از زمین و هم به عمق زمین لرزه بستگی دارد. در نقاط مختلف کره زمین زمین لرزه های زیادی اتفاق افتاده است که بسیار شدید بودند، اما خسارت زیادی وارد نکردند، زیرا از مکان هایی که انسان ها زندگی می نمایند فاصله زیادی داشتند. زمین لرزه ها می تواند در هر نقطه ای از سطح زمین تا حدود 750 کیلومتری زیر سطح زمین رخ بدهد. زمانی که زلزله عمیق پیش می آید انرژی آن اغلب در زمین پراکنده می شود و در نتیجه تاثیر کمی از آن روی زمین حس می شود و طبیعتاً خسارت کمی را باقی خواهد گذاشت.

تراکم جمعیت

مسئله مهم دیگر، تراکم جمعیت است. اگر زلزله در منطقه ای رخ دهد که مردم به صورت پراکنده زندگی می نمایند، تأثیر کمتری خواهد داشت، زیرا افراد کمتری را تحت تأثیر قرار خواهد داد. با این حال اگر این حادثه در یک کلان شهر متراکم رخ دهد تعداد بیشتری از مردم تحت تأثیر قرار می گیرند و اگر شدت آن زیاد باشد تلفات بالا خواهد بود.

توسعه

شاید مایه تعجب باشد، اما تلفات زلزله با سطح توسعه یافتگی یک کشور رابطه مستقیم دارد. وقتی زلزله در یک کشور در حال توسعه رخ دهد اثرات آن مخرب تر است. این امر دلایل زیادی دارد. ساختمان های کشور های تهی دست معمولاً ضد زلزله نیستند، زیرا ساخت چنین سازه هایی گران تمام می شود. چنین عاملی در هنگام فروریختن ساختمان ها عده بیشتری را به کام مرگ می کشاند.

با بودجه و منابع محدود، تمیزکاری و حل بحران حاصل از زلزله می تواند چشم اندازی دلهره آور باشد و تا زمانی بسیار طولانی کاملاً برطرف نشود. اگر مشکل برق و آب به سرعت برطرف نشود، تعداد کشته شدگان نیز افزایش خواهد داشت.

ارتباطات

وقتی منطقه ای از ارتباطات ضعیفی برخوردار باشد، گروه های امدادی برای ورود و خروج و برقراری ارتباط با یکدیگر کار سختی را در پیش دارند. در سال های اخیر و از طریق توسعه شبکه های تلفن های همراه این مسئله برطرف شدنی تلقی می شود. در گذشته زیرساخت های ارتباطی در زلزله نابود می شدند، اما ارتباطات سیار این موضوع را دستخوش تغییر نموده است.

در صورتی که مراکز مخابراتی به دلیل زلزله معیوب شوند ضروری است در اسرع وقت شبکه تلفن همراه را در آنجا برپا کرد و اینترنت را برقرار نمود. وقتی راهی برای انتقال پیغام وجود نداشته باشد، چگونه می توان متوجه مردمی شد که در آوار ها گیر افتاده اند؟

اهمیت ساعت وقوع زمین لرزه

هنگامی که زلزله در طول روز اتفاق افتد در نرخ تلفات آن تأثیر مستقیم دارد. زمان روز نیز مهم است، زیرا مکانِ افراد را مشخص می نماید. آیا مردم در محل کارشان هستند یا در خانه هایشان؟ آیا بیدارند یا خواب؟ این مسئله به وضوح بر توانایی آن ها در واکنش به چنین فاجعه ای تأثیر می گذارد. به طور بدیهی همواره زلزله های شبانه تلفات بیشتری داشته است.

زمان سال

زمان سال نیز عامل مهمی است مخصوصاً وقتی صحبت از شرایط پس از وقوع زلزله ای شدید باشد. به عنوان مثال اگر مردم در اثر زلزله بی خانمان شوند به احتمال زیاد در زمستان یخ می زنند. در گرمای شدید تابستان، ممکن است دچار کمبود آب بدن شوند. همه این موارد تأثیر زیادی در زنده ماندن یا نماندن افراد دارد.

متاسفانه زمین لرزه به طور ناگهانی و شدید رخ می دهند و می توانند خسارات زیادی به بار آورند. شاید شمار بالای زلزله هایی که در ایران اتفاق افتاده است موجب نگرانی مردم و مسئولان شده باشد، اما همزمان می تواند همه را متوجه نیمه پر لیوان کند و آن این است که اغلب زلزله ها به صورت پراکنده و با شدت پایین رخ دادند. نباید فراموش کرد حفظ آمادگی همیشگی در برابر زندگی یکی از مهم ترین اصول زندگی است. بدون شک همه مردم می توانند با بالا بردن آگاهی خود از رفتار های لازم در قبل، حین و پس از وقوع زمین لرزه خسارات جانی و اقتصادی را به حداقل برسانند.

منبع: آنا

شیرگاه نیوز: شیرگاه نیوز | آخرین اخبار و رویدادهای روز دنیا

دور زمین: دور زمین: سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده!