آسپرین هم فن حریف - هنجس بلاگ

آسپرین هم فن حریف

نویسنده: مریم بزرگ زاده

داستان تولد یک ابردارو

آسپرین دارویی است که شاید کمتر کسی یک بار از آن استفاده ننموده باشد. این دارو این قدر محبوب و مشهور است که حتی اگر سراغ پدر بزرگ ها و مادربزرگ هایتان هم بروید آن را می شناسند. آسپرین جزو کشفیات پزشکی بود که دنیا را خیلی تکان داد. مثل یک مهندس همه فن حریف وارد میدان شد و بسیاری از بیماری های معروفی که ما می شناسیم کله پا کرد؛ از سردرد و تب بگیر تا سرطان و آلزایمر. بی خود نیست که آمریکایی ها، آسپرین را جزو چیزهایی می دانند که بدون آن نمی توانند زندگی نمایند. برای به اینجا رسیدن آسپرین و تبدیل آن به قرص هایی که به راحتی آن را استفاده کنیم خیلی ها زحمت کشیده اند. این مطلب، داستان کوشش همه آنهاست.

سالروز کشف آسپرین

10 آگوست (19مرداد) 1897

شاید برایتان جالب باشد که بدانید اثر مواد مشابه آسپرین از زمان یونان باستان مورد توجه بوده است. آنها از برگ و پوست درخت بید برای پایین آوردن تب استفاده می کردند. برگ و پوست درخت بید ماده ای دارند به نام سالیسین که شباهت زیادی به استیل سالیسیلیک اسید دارد.

استیل سالیسیلیک هم همان نام شیمیایی آسپرین است. در سال400 قبل از میلاد مسیح، بقراط ـ پزشک نامدار یونانی ـ برای درمان سردرد یک نوع چای که از برگ های زرد بید تشکیل شده بود، تجویز می کرد. اما تا سال1800دانشمندان نتوانستند بفهمند دلیل تأثیرات مسکن برگ بید وجود ماده ای به نام سالیسیلیک اسید است.

البته تأثیرات جانبی استفاده از سالیسیلیک اسید در آن موقع خیلی زیاد بود و افردی که از آن استفاده می کردند دل درد می گرفتند یا دچار خارش دهان و حساسیت لثه ها می شدند.

در سال 1832، یک شیمیدان فرانسوی 37 ساله به نام چارلز هارت یک ماده شیمیایی دیگر را با سالیسیلیک اسید مخلوط کرد و به نتایج مطلوب تری رسید.

اما کار او یک ایراد بزرگ داشت. روش فراوری دارو، خیلی سخت بود و زمان زیادی می گرفت. این قضیه سبب ناراحتی و نا امیدی گرهارت شد و او ادامه کار را رها کرد.

تولد آسپرین

سال 1897 بود. فلیکس هافمن یک شیمیدان آلمانی بود که در مونیخ شیمی خوانده بود و از سال 1894 در آزمایشگاه های داروسازی بایر مشغول به کار بود. هافمن در این سال ها روی فراوری داروهای مسکن متمرکز شده بود. پدر هافمن از بیماری آرتریت رنج بسیار می برد و هافمن همواره دنبال راهی بود تا دردهای پدرش را تسکین بدهد. 65 سال از روزی که گرهارت نظریه خود را برای فراوری یک گونه تازه از سالیسیلیک اسید ارائه نموده بود گذشته بود. هافمن به فکر افتاد روی روش های فراوری آسپرین متمرکز گردد. و قبلاً روی روش های فراوری مسکن های خیلی قوی و داروهای مخدر مثل مورفین و هروئین تحقیقات زیادی نموده بود. او پیروز شد آسپیرین را به صورت پایدار و جامد فراوری کند که اثرات حساسیت زای کمی نشان می داد. بایر این دارو را با نام تجاری آسپیرین در فوریه 1900 ثبت کرد. نام آسپرین (aspirin) را بایر از نام گیاه اسپیر (spir) که همان (asprin) سالیسیلین است برداشت. حرف آ از کلمه استیل گرفته شده بود و in هم پسوند رایجی در نام داروها بود. البته بعدها فردی به نام آرتور ایچنن گرون ادعا کرد که قبل از هافمن او بود که آسپرین را کشف نموده ولی چون او یهودی بوده و دوره نازی ها در آلمان بوده نام او جایی ثبت نشده.

ویژگی های آسپرین

تفاوت بارزی که آسپرین با داروهای هم خانواده اش مثل هروئین و مورفین داشت این بود که اعتیاد ایجاد نمی کرد به همین خاطر یکی از پیروز ترین داروهای مسکن در 100 سال گذشته بوده است. امروزه در دنیا سالانه حدود100میلیون قرص آسپرین مصرف می گردد که بالاترین مصرف دارو به وسیله انسان است. آسپرین یک داروی ضد درد، ضد التهاب و کاهش دهنده تب است. روش عمل این دارو به وسیله تأثیر روی فراوری پروستوگلاندین است که یک تحریک نماینده عصبی است. آسپرین آنزیم cox-2 را که برای فراوری پروستوگلاندین ضروری است، بی اثر می نماید.

در دهه 1980از آسپرین برای جلوگیری از حملات قلبی استفاده شد. آسپرین با رقیق کردن خون جلوی لخته شدن را می گیرد. اما اثرات منفی این دارو هم قابل توجه است. مصرف آسپرین می تواند موجب مسائل گوارشی و تأثیر روی کلیه ها گردد.

دلیل هم این است که آنزیمcox-2 که آسپرین روی آن تاثیر دارد برای فعالیت این اعضا حیاتی اند. مصرف آسپرین در بچه هایی که مبتلا به آبله مرغان یا آنفلونزا هستند، تأثیرات بسیار بدی دارد

به طوری که می تواند سبب ایجاد اختلال در کبد یا مغز گردد. دلیل این اثر معلوم نیست ولی بچه ها تا 17 سالگی حق استفاده از آسپرین بزرگسالان را ندارند. اثرات شناخته شده و مثبت دیگر آسپرین روی اختلالات حاملگی، دیابت و سرطان ها و هم آلزایمر است.

ساختار شیمیایی آسپرین چیست؟

آسپرین نام تجاری استیل سالیسیلیک اسید است که ماده ای ضد التهاب و ضد درد محسوب می گردد. اگر کریستال های آسپرین را زیر نور پلاریزه قرار بدهید، تصویر بسیار زیبایی خواهید دید.

شما می توانید در ساختار آسپرین به راحتی استیل سالیسیلیک اسید را پیدا کنید. برای فراوری آسپرین معمولاً از روش استریفیکاسیون که روشی معروف در واکنش های شیمیایی است استفاده می گردد. آسپرین معمولاً در غلظت های بالا بوی سرکه می دهد، دلیل این امر را باید تجزیه و هیدرولیز آسپرین به اسید اسیتک که ماده اصلی و تشکیل دهنده سرکه است دانست.

چند نکته درباره آسپرین

1- در سال1996طی یک نظر خواهی دانشگاه MIT بیشتر افراد، آسپرین را به اسم اختراعی که نمی توانند بدون آن زندگی نمایند، انتخاب کردند.

2ـ آمریکایی ها بیشترین مصرف نمایندگان آسپرین در دنیا هستند با رکورد500 میلیون آسپرین در طول یک روز.

3ـ امروزه 35 میلیون کیلوگرم آسپرین در دنیا فراوری می گردد.

منبع: نشریه همشهری دانستنیها شماره 34منبع: راسخون