تقسیم بندی دوران بارداری - هنجس بلاگ

نویسنده: مریم حجاران، محمد پورفخاران، مرضیه نوری آق قلعه

دوران بارداری طبیعی معمولاً در حدود 280 روز است که از روز اول آخرین قاعدگی به حساب می آید. دوران 9 ماهه بارداری به سه قسمت تقسیم می شود که آن ها را سه ماهه اول، دوم و سوم می نامند. این تقسیم بندی از این نظر اهمیت دارد که در هر قسمت از این سه دوره حاملگی امکان دارد مادر یا جنین در معرض مخاطرات و بیماری ها قرار گیرند و خاتمه هر دوره فرق دارد. بنابراین هم پزشک و هم مادر باردار باید از زمان شروع بارداری اطلاع داشته باشند که بتوانند تا آنجایی که امکان دارد از مخاطرات جلوگیری نمایند.

رشد جنین در درون رحم در دوران بارداری

جنین در طول بارداری از راه تبادل با خون مادر تغذیه می نماید، بنابراین رشد جنین کاملاً تابع مادر است. رژیم غذایی، سلامتی، بیماری و میزان استراحتی که مادر در دوران بارداری دارد، بر رشد جنین موثر است. مادر باردار باید تحت نظر مراقبت های پزشکی قرار گیرد.

جفت

جفت، بند ناف و مایع آمنیوتیک، جنین را در دوران داخل رحمی حفظ می نمایند و در رشد و نمو آن دخالت دارند جفت یک شبکه عروقی خونی است که به دیواره رحم چسبیده است و بوسیله بند ناف به جنین متصل است. این شبکه خونی با شبکه دیواره رحم (بدون اینکه خون مادر و جنین با یکدیگر مخلوط شود) مرتبط است و از این طریق مواد غذایی لازم برای رشد خود را از ما می گیرد و مواد زاید خود را هم از این راه دفع می نماید. در حقیقت جفت کار کلیه، کبد و دستگاه گوارش، ریه را برای جنین انجام می دهد و بعلاوه جفت جنین را از ابتلا به برخی عفونتهایی که مادر اتفاقاً بدان مبتلا می شود، حفظ می نماید.

کیسه آمنیوتیک

این کیسه محتوی مایعی است که دور تا دور جنین را احاطه نموده است. هر چه وزن جنین زیادتر می شود، حجم مایع هم افزایش می یابد. منشا مایع آمنیوتیک در اواسط دوران بارداری، ادرار جنین می باشد. در اواخر دوران بارداری قسمتی از مایع آمنیوتیک بوسیله جنین بلعیده می شود.

مایع آمنیوتیک با درجه حرارت ثابت، جنین را از ضربات و فشارهایی که ممکن است در دوران داخل رحمی برای او پدید آید، حفظ می نماید. زیرا در آن غوطه ور است.

سه ماه اول دوران بارداری

جنین در خاتمه هفته چهارم بارداری

قلب جنین در خاتمه هفته چهارم ضربان نسبی دارد و خون را به تمام قسمتهای جنین می رساند. در این زمان، چشم، بینی و گوش خارجی هنوز تشکیل نشده و دیده نمی شود. تشکیل دستگاه گوارش شروع می شود و جوانه های کوچکی که در آینده دست و پاها را تشکیل می دهند در این موقع دیده می شوند. در این زمان میزان جنین 6 تا 10 میلیمتر می باشد. یعنی به میزان یک تخم سیب درختی.

جنین در خاتمه هفته هشتم

وزن جنین در حدود یک گرم و طول قد او در حدود 2/5 سانتیمتر است. اندام ها شروع به معین شدن نموده اند، بازو، آرنج، ساعد، دست ها، ران، ساق، پاها کم و بیش دیده می شوند. در این موقع قسمتی که قبلاً به شکل دم دیده می شد، از بین می رود.

جنین در خاتمه هفته دوازدهم

وزن جنین 30 گرم و طول قد او 7/5 تا 9 سانتیمتر می باشد. اندام ها کاملاً تشکیل شده است. بازوها، انگشتان، دست ها و پاها کاملاً معین شده و تشکیل بافت ها شروع می شود. گوش خارجی دیده می شود، چشم تقریباً کامل شده ولی پلک ها هنوز بسته است. ضربان قلب جنین را می توان با وسایل مخصوص و دقیق اولتراسوند تشخیص داد.

سه ماهه دوم دوران بارداری

سه ماهه اول دوران بارداری زمانی است که احشاء و اندامهای جنین تشکیل می شوند، در صورتی که در سه ماه دوم اعضا و اندامهای تشکیل شده نمو نموده و به تدریج تکامل می یابند. در خاتمه شش ماهگی، طول قد جنین در حدود 27/5 تا 30 سانتیمتر و وزن آن در حدود 600 تا 720 گرم می رسد. پوست بدن جنین در ماههای پنجم و ششم تقریباً رنگ قرمز دارد و در این زمان است که به تدریج غدد چربی پوست، ترشح چربی نموده و با سلولهای مرده پوست تشکیل ماده سفید رنگی (پنیری شکل) را می دهد که پوست جنین را می پوشاند این ماده حفاظت پوست را بر عهده خواهد داشت. در این موقع پلک ها از هم جدا شده و مژه های جنین هم تشکیل شده است.

در ششمین ماه دوران بارداری، رحم مادر به قدری بزرگ می شود که انتهای فوقانی آن را در بالای ناف او می توان لمس کرد. در این زمان مادر حرکات جنین خود را حس می نماید. ولی حرکاتی را که قبل از این زمان حس می نموده است بیشتر مربوط به حرکات دستگاه گوارش خود او بوده و مربوط به حرکات جنین نبوده است. اغلب از اواخر پنجمین ماه بارداری است که مادر ممکن است وزن اضافه نماید و حتی در هر هفته در حدود 500 گرم بر وزنش اضافه شود. در این زمان است که او باید مواظب باشد که بیش از معمول بر وزنش اضافه نشود.

سه ماهه آخر دوران بارداری

در خلال سه ماهه آخر دوران بارداری وزن مادر نباید بیش از معمول زیاد شود. اضافه وزن مادر در تمام دوران حاملگی نباید از 11 کیلوگرم زیادتر شود که 3/5 کیلوگرم آن خود جنین است. در این دوران است که انقباضهای رحم زیادتر خواهد شد. این انقباضات معمولاً بدون درد است و سبب می شود که رحم گشاد شده تا بتواند جنین در حال رشد را در خود جا دهد. در حدود 10 تا 14 روز قبل از زایمان سر جنین به داخل لگن نزول پیدا می نماید و این تغییر وضع سبب راحتی مادر می شود، زیرا دیگر رحم به پرده دیافراگم و ریه مادر فشار نخواهد آورد.

در این زمان گه گاه دردهای شبیه درد زایمان ولی نه چندان شدید احساس می شود. در سه ماه آخر دوران بارداری، جنین از مادر خود، از راه جریان خون جفت، ماده ای به نام پادتن دریافت می دارد که نوزاد را برای مدتی در مقابل برخی از بیماری ها مانند سرخک، سرخجه، مخملک، آنفولانزا و حتی بیماریهای ویروسی مثل سرماخوردگی محفوظ و مصون می دارد. اگر مادری در ماههای آخر دوران بارداری در مقابل برخی از بیماری ها واکسینه شود، مصونیت نسبی در نوزاد به وجود می آید. پادتن هم از راه آغوز و حتی به وسیله شیر مادر هم به کودک می رسد؛ و این مصونیت نسبی در کودک وجود دارد تا زمانی که به کودک واکسن زده شود. منبع: دکتر مریم حجاران، دکتر محمد پورفخاران، مرضیه نوری آق قلعه، 9 ماه چشم انتظاری، انتشارات ابتکار دانش، قم، چاپ اول، 1386

منبع: راسخون