سرنوشت پرابهام 3 واکسن ایرانی ، خارجی - هنجس بلاگ

مسئولان نظام سلامت می گویند این واکسن ها در حال عبور از مراحل کارآزمایی ها و تست های پایداری اند تا بتوانند در دسترس قرار گیرند؛ هنوز اما این اقدامات هیچ خروجی نداشته است.

حالا در همین گیرودار حتی نسبت به ایرانی یا خارجی بودن یکی از این واکسن ها هم تردیدهایی انجام شده است. اواخر هفته گذشته بود که ماجرای ایرانی یا کوبایی بودن یکی از واکسن های کرونا مطرح شد اما مسئولان انستیتوپاستور به اسم مؤسسه ای که این واکسن ها را فراوری می نماید گفتند که واکسن سوبرانای 2، واکسن فراوری مشترک ایران و کوباست و برای فراوری آن انتقال تکنولوژی انجام شده است.

هم اکنون در کنار 4 واکسن ایرانی برکت، نورا، فخرا و کووپارس، 3 واکسن خارجی، یعنی پاستوکووک (فراوری مشترک ایران - کوبا)، اسپایکوژن (استرالیایی - ایرانی) و اسپوتنیک وی (روسی - ایرانی) در حال فراوریند.

از میان این 7 واکسن، تنها 2 واکسن یعنی برکت و پاستوکووک مجوز مصرف اضطراری را دریافت نموده اند و مابقی هنوز در مرحله تکمیل فازهای تحقیقاتی هستند و هنوز به مرحله فراوری انبوه نرسیده اند.

آخرین خبرها از واکسن های خارجی نشان می دهد که پاستوکووک، به طور محدود فراوری شده اما هنوز توزیع نشده است. از خط فراوری اسپوتنیک وی روسی رونمایی شده و حالا منتظرند تا تست های فنی صادر شود و تأیید شرکت سازنده اصلی را بگیرد. واکسن کرونای اسپایکوژن هم ظاهرا قرار است تا چند روز دیگر کارآزمایی بالینی فاز سوم آن با تزریق به 17 هزار داوطلب، آغاز شود.

حالا در کنار واکسن هایی که هنوز در سبد واکسیناسیون قرار نگرفته اند، تا به امروز 9 میلیون و 403 هزار و 800 دوز واکسن خارجی در 21 مرحله وارد کشور شده است. با این حال هنوز درصد بسیار پایینی از جمعیت کشور واکسینه شده اند و براساس آخرین اعلام وزارت بهداشت، کمی بیش از 7 میلیون نفر واکسن تزریق نموده اند.

پیش از این وزیر بهداشت وعده داده بود که از روز شنبه، اندازه واکسیناسیون، روزانه به 400 هزار دوز می رسد، در حالی که در دو روز گذشته به ترتیب 219 هزار و 435 دوز و 111 هزار و 21 دوز واکسن تزریق شده است.

مسئولان نظام سلامت به واکسن های داخلی و فراوری مشترک ها، چشم امید بسته اند، تا جایی که کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو می گوید که با اضافه شدن این واکسن ها، فرایند واکسیناسیون سرعت می گیرد و در آن صورت است که وعده وزیر بهداشت برای تزریق روزانه 400 هزار دوز واکسن محقق می شود.

او درباره فراوری واکسن های مشترک و وعده های عملی نشده واکسیناسیون، توضیحات بیشتری می دهد:

در روزهای اخیر حاشیه های زیادی درباره واکسن کوبایی - ایرانی و فراوری واکسن روسی اسپوتنیک وی مطرح شد و خیلی ها درباره فراوری مشترک در ایران دچار تردید شدند. اصل ماجرا چیست؟

فراوری مشترک با انتقال تکنولوژی یا فراوری تحت لیسانس درباره 3 واکسن پاستوکووک، اسپایکوژن و اسپوتنیک وجود دارد و براساس نوع همکاری ها و توافقی که بین دوطرف انجام شده انجام می شود. این واکسن ها با دریافت مجوز از وزارت بهداشت و در صورت موفقیت در مراحل کارآزمایی بالینی مجوز فراوری یا مصرف اضطراری را دریافت می نمایند. البته برای یکی از این واکسن ها، یعنی پاستوکووک که فراوری مشترک کوبا و ایران است، مجوز مصرف اضطراری صادر شده و به زودی در سبد واکسیناسیون تزریق عمومی قرار می گیرد. اما مسئولیت آنچه بین مؤسسه ها توافق می شود، به طور مستقیم به مؤسسه خارجی و مؤسسه داخلی طرف قرارداد برمی شود. البته درباره انستیتو پاستور ایران که زیرمجموعه وزارت بهداشت است، موضوع با اشراف کامل خود وزارتخانه پیش رفته و این واکسن در ادامه همکاری های قبلی و پلتفرم واکسن پونوموکوک (ذات الریه بچه ها) انجام شده است. هم اکنون هم فناوری و دانش فنی فراوری این واکسن از مؤسسه فینلای کوبا به ایران منتقل شده است.

این طور به نظر می رسد که تا زمان تکمیل تحقیقات و انتشار مقالات این واکسن، تزریق پاستوکووک آغاز نخواهد شد. پیش بینی شما از فراوری و عرضه این واکسن چه زمانی است؟

نه تنها درباره پاستوکووک که هر بچ یا محموله فراوریی واکسن پس از طی مراحل تست پایداری و فنی، کدگذاری و برچسب گذاری و در شبکه بهداشت توزیع می شود. هیچ واکسنی ذخیره نخواهد شد و این مسئله درباره تمام واکسن های موجود در کشور رخ خواهد داد. هم اکنون خط فراوری نیمه صنعتی واکسن پاستور هم آغاز به کار نموده و نخستین محموله های آن پس از انتها تست های فنی با 144 هزار دوز تحویل خواهد شد. بعد از آن به 500 هزار تا یک میلیون دوز هم خواهد رسید و به محض راه اندازی خط فراوری صنعتی ظرفیت فراوری 3 تا 4 میلیون دوز در ماه هم خواهد داشت و در سبد تزریق واکسن قرار می گیرد. در خصوص واکسن پاستوکووک از ابتدا هم بنا را بر این گذاشتند که به تدریج فراوری در ظرفیت بالا صورت گیرد و احتمالا در آبان ماه فراوری این واکسن بتواند در مقادیر قابل توجهی انجام شود. با توجه به اینکه درباره این واکسن محدودیت سنی هم وجود ندارد، اگر کارآزمایی بالینی فاز سوم در کوبا روی بچه ها و نوجوانان با موفقیت طی شود حتی می توان گفت که این واکسن جزء واکسن هایی خواهد بود که به زودی برای 3 سال به بالا بدون محدودیت سنی قابل تزریق خواهد بود.

خط فراوری واکسن اسپوتنیک وی هم اوایل تیر پس از وعده های چندباره رونمایی شد اما هنوز هیچ محموله ای از آن توزیع نشده است. قرار بود یک میلیون دوز از این واکسن تا انتها خرداد عرضه شود اما محقق نشد و اخباری هم از توزیع نشدن این واکسن در ایران با توجه به سیاست های طرف روسی منتشر شد. این واکسن تنها در ایران فراوری می شود و در سبد واکسیناسیون ما جایی نخواهد داشت؟

درباره اسپوتنیک وی ماجرا فرق دارد و به نوعی فراوری مشترک تحت لیسانس اسپوتنیک وی در ایران و با همان نام اصلی انجام می شود. فناوری این واکسن به شکل کامل برای روسیه است و به صورت قراردادی در ایران فراوری می شود. هم اکنون در شرکت طرف قرارداد با گامالیای روسیه فراوری این واکسن آغاز شده و زمانی که محموله واکسن در اختیار سازمان غذا و دارو قرار بگیرد می توانیم بگوییم که تا چه حد می تواند تامین نماینده احتیاج ما باشد. البته اسپوتنیک وی 62 میلیون دوز قرارداد با ایران دارد و قرار بود 2 میلیون دوز واکسن به ما تحویل دهند که هنوز تکمیل نشده است. تحویل 60 میلیون دوز هم هنوز آغاز نشده. با توجه به اینکه خط فراوری این واکسن پس از انجام تست های فنی و تأیید طرف روسی آغاز به کار نموده ممکن است بتوانیم با توجه به قرارداد مؤسسه گامالیا با ایران فراوریات داخل کشور را جایگزین تعهدات این قرارداد کنیم.

یکی دیگر از واکسن ها، واکسن سیناژن است که فراوری ایران و استرالیاست. این واکسن در چه مرحله ای قرار گرفته است؟ چه زمانی مجوز مصرف اضطراری خواهد گرفت و تزریق عمومی می شود؟

این واکسن باید مراحل کارآزمایی بالینی را طی کند تا مجوز ورود به بازار را بگیرد. کارآزمایی حیوانی و مرحله اول کارآزمایی بالینی این واکسن در خود کشور استرالیا انجام شد، حالا هم در مرحله دریافت کد اخلاق برای آغاز فاز سوم است. این واکسن در صورت موفقیت مراحل کارآزمایی ها با نام اسپایکوژن مجوز مصرف اضطراری و فراوری در ایران را دریافت خواهد نمود.

با وجود تمام وعده ها اما همچنان واکسیناسیون فرایند کندی دارد و حتی وعده تزریق 400 هزار دوز واکسن از سوی وزیر بهداشت که اول هفته داده شد، محقق نشده است. چه زمانی قرار است این شرایط سروسامان بگیرد و شاهد فرایند منظم و پرشتاب در تزریق واکسن باشیم؟

قطعا در شهریور شرایط واکسیناسیون ما مناسب می شود. باید تا آن موقع صبر کنیم و همچنان از واکسن های خارجی استفاده کنیم تا به تدریج وضعمان بهتر شود. وزیر بهداشت هم اسم ننموده بود که بلافاصله به ظرفیت تزریق 400 هزار دوز واکسن در روز خواهیم رسید. صحبت های وزیر به این معنا بود که ما ظرفیت تزریق 500 تا 600 هزار واکسن را هم داریم. واکسیناسیون را در هفته جاری با قدرت آغاز می کنیم و به 400 هزار دوز در روز هم خواهیم رسید. البته این مسئله مستلزم این است که با توجه به آمادگی فراهم شده در شبکه بهداشتی، واکسن ها هم تامین شود. تمام کوشش دوستان ما در دستگاه های دیپلماسی، بانک مرکزی و دولت کوشش برای خرید واکسن است و سرعت واکسیناسیون تابع فرایند تامین واکسن است. طبیعتا اگر واردات و فراوری داخل به اندازه کافی باشد صحبت های وزیر بهداشت هم محقق می شود و این اندازه واکسن در شبکه بهداشت ما به راحتی قابل ترزیق است. در روزها و هفته های آینده، محموله های تازه واکسن وارد کشور می شود و سرعت تحویل واکسن های ایرانی هم افزایش پیدا می نماید. از مردم می خواهیم که از تجمع در مراکز تجمیعی خودداری و رعایت دستورالعمل ها را بهتر انجام دهند. آنها باید مطمئن باشند که تا 3 ماه آینده، واکسیناسیون بسیار وسیعی را خواهیم داشت.