مهاجرانی که عقب گرد کردند - هنجس بلاگ

این شاعر در گفت وگو با خبرنگاران درخصوص نمود مهاجرت در ادبیات و به ویژه در شعر، و تغییر در شیوه نگاه شاعران به مقوله مهاجرت اظهار کرد: این مقوله را از گذشته های دور هم داشتیم، البته نه به این شکل، بلکه به شکل های دیگر؛ مثلا به صورت مسافرت، تبعید و ... شاعرانی بودند که به دلخواه خودشان رفتند یا حتی تبعید شدند و به شکل های مختلف از شهر خود به شهر دیگری رفتند، چون الزاما هم مهاجرت به کشوری دیگر نبوده است. از این دست موارد زیاد در ادبیات ما وجود دارد. در آن دوران که شعر در ایران مورد کم لطفی قرار گرفته بود اما در دربار هند به شاعران توجه زیادی داشتند، خیلی از شاعران ما به هندوستان رفتند و در آن جا شرایط متفاوتی پیدا کردند. و یا مسائلی تحت تاثیر دوران مشروطه و رویدادهای اجتماعی مختلف باعث می شد که شاعران از شهر یا کشورشان دل بنمایند؛ چرا که این شرایط شهر یا کشورشان را با فضایی تازه که تا آن روز برای شان ناشناخته بود، روبرو نموده بود.

او در ادامه گفت: چون شاعران از عنصر تخیل بهره مند هستند، معمولا ذهنیت خاصی نسبت به مسائل دارند؛ بنابراین رویدادها و حوادثی را که در طول زمان رخ داده - یا می تواند اتفاق بیفتد - با عنصر تخیل می آمیزند و برای خودشان دنیایی را خلق می نمایند که شعرشان در آن شکل می گیرد. بنابراین ممکن است بعدها که با حقیقت و واقعیت روبه رو می شوند، ببینند آن چه در خیال شان می اندیشیدند یا تصور می کردند، با آن چه وجود دارد، خیلی فاصله دارد.

علیرضا طبایی بعلاوه به بیان اثرات منفی مهاجرت بر شاعران پرداخت و اضافه نمود: متاسفانه خیلی از شاعرانی که در طول چند دهه اخیر از کشور مهاجرت کردند - به خواست خودشان یا به اجبار رفتند - بعد از مدتی، آثاری را که از آن ها در مطبوعات یا رسانه ها منتشر شده شاهد بوده ایم، با افت زبانی و به نوعی عقب گرد روبرو اند. یعنی خیلی از شاعرانی که دارای شعرهای درخشان با زبانی نو و زنده بودند، بعد از این که پیوندشان از سرزمین مادری شان گسست و به خارج از کشور رفتند، به علت این که در آن محیط ارتباط شان با ادب فارسی و آن دادوستدهای ادبی که در کشورشان اتفاق می افتاد، کم یا ناچیز شد، آثارشان حالت عقب رفتگی و قهقرایی را طی می نماید و در واقع سیری قهقرایی را پیمودند و این باعث تاسف است.

این شاعر سپس گفت: متاسفانه خیلی از شاعران را می شناسم که پس از این که مهاجرت کردند، آثار منتشرشده از آن ها شعرهایی نازل و سطحی بوده که اصلا از آن ها انتظار نداشتم. در حالی که در ایران آثاری بسیار برجسته و زیبا از آن ها دیده بودم.

طبایی در ادامه به تاثیر منفی مهاجرت بر زبان شعر اشاره و بیان نمود: به هر حال، چیزی که می شود در رابطه با مهاجرت گفت این است که تاثیر منفی آن بیشتر بر روی زبان، نحوه تصورات و دیدگاه های شان است. البته حسن هایی هم دارد، مهاجرت شاعران را با دنیاهای تازه، شرایط تازه، مفاهیم تازه و ... روبرو می نماید و اگر آن ها بتوانند ارتباط خوبی با زبان کشور مقصد برقرار نمایند، یعنی پیوند عمیق و آشنایی خوبی با زبان آن سرزمین پیدا نمایند، می توانند با آثار شاعران بزرگ آن کشور آشنا شوند و از تاثیرات آن ها بهره بگیرند، و این می تواند به عنوان یک عنصر بسیار مفید به حساب بیاید.

او در پاسخ به این پرسش که پس می توان گفت آن هایی که به گفته او سیر قهقرایی طی کردند، نتوانستند از ظرفیت های کشور مقصد استفاده نمایند، بیان نمود: این ها به این که در چه سن و شرایطی هستند، برمی شود که آیا زمینه برای عبور از این دوران برای آن ها وجود دارد؟ آیا دچار آن یاس و ناراحتی که بعد از مدتی گریبان گیر خیلی از افراد می شود هستند؟ این ها عواملی است که باید آن ها را در نظر بگیریم. اگر بتوانند بر این مسائل فائق بیایند، احتمال این وجود دارد که مجددا با زبان تازه ای که پیدا می نمایند، جهشی در کارشان به وجود بیاورند و آثاری را عرضه نمایند که شایسته آن هاست؛ اما مقداری بعید است. معمولا این آفت زبانی و دورافتادن از فضای ادبی کشورشان روی آثارشان تاثیر مخربی داشته و دارد.