روستای زنوزق؛ روستایی پلکانی با طبیعتی شگفت انگیز - هنجس بلاگ

زنوزق یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان زنوزق بخش مرکزی شهرستان مرند واقع شده است. زنوزق از تاریخی ترین روستاهای پلکانی ایران است که بین کوه ها محصور شده و خانه هایی دارد که به جا مانده از دوره صفوی است و بعلاوه قبرستان این روستا با سنگ قبرهای قدیمی، خود شاهدی بر قدمت روستاست. اینجا روستایی است که آثاری از دوره ایلخانی و صفوی دارد و بسیاری معتقدند قدمت روستا خیلی بیشتر از این هاست؛ حتی بعضی با استناد به نقوش بعضی سنگ قبرها، قدمت سکونت در زنوزق را تا دوره میتراییسم عقب می برند. این روستا یکی از روستاهای پلکانی استان آذربایجان شرقی است.

روستای زنوزق از شرق به کوه های سلطان سنجر، از غرب به روستای درق و از جنوب غرب به شهر زنوز محدود می گردد و شمال آن را ناهمواری های اطراف روستا فرا گرفته است. هم جواری این روستا با شهر زنوز که خود، بیش از 800 سال قدمت دارد می تواند معرف پیشینه تاریخی زنوزق نیز باشد. از دیگر سو، مشترکات فرهنگ عمومی مردم شهر زنوز و این روستا، می تواند شاخص های وابستگی تاریخی این دو مکان را پررنگ تر سازد. مردم روستای زنوزق به زبان آذری سخن می گویند. زنوز شهری است از توابع شهرستان مرند و در 25 کیلومتری شمال شهر مرند، شهری که به گواه اسناد تاریخی یکی از زیباترین باغ شهرهای ایران است. شهری که سومین دارالفنون ایران در آنجا تاسیس شده است. به این جهت سطح تحصیلات عمومی مردم در این شهر و روستاهای اطراف بالاست. زنوز کوهستانی ترین نقطه شهر در شهرستان مرند است و در دوره صفویه اهمیت بسیاری داشته، به طوری که تفنگچیان زنوز از قلعه ها و شهرهای مهمی مثل تفلیس و ایروان محافظت می نموده اند. اما آنچه در این سال ها زنوز را شهره خاص و عام نموده نام سیب درخشان زنوز است.

وجه تسمیه

زنوزق در کوهپایه های کوه قلعه واقع شده است و به همین علت هم به زنوزق یا زنوز داغ مشهور شده، یعنی زنوز کوهستانی و به مرور و در گویش عامیانه به زنوزاغ و زنوزق تبدیل شده است.

راه دسترسی

برای رفتن به زنوزق باید تبریز را پشت سر بگذارید و همین مسیر را تا شهر مرند ادامه دهید. در همین مسیر در میان باغات پربار و رنگارنگ، روستایی خودنمایی می نماید که عنوان بزرگ ترین روستای پلکانی ایران را داراست؛ روستایزنوزق.

اقلیم

زنوزق از نظر آب و هوایی جزو منطقه ها سردسیر ایران محسوب می گردد که زمستان های سرد طولانی و بهار و پاییز نسبتا سرد و تابستان های معتدل دارد. حدود 6 ماه از سال در اینجا یخبندان است.

شکل روستا به صورت کوهپایه ای بوده و خانه ها پلکانی در کنار هم قرار گرفته اند و بافت روستا کاملا متراکم است که این فرم روستا را می توان علتی بر امنیت و دوری از خطرات منطقه در شکل گیری روستا نام برد. این منطقه به علت شکل کوهستانی منحصربه فردش، ده ها چشمه جوشان دارد، چشمه هایی که بیشتر آن ها در باغات می جوشند و موجب استمرار سرسبزی می شوند.

چیزی که در روستا بیش از همه توجه و تعجب شما را بر خواهد انگیخت، سنگ فرش مرتب روستا و در و پنجره هایی است که با رنگ های آبی و سبز و قرمز رنگ آمیزی شده اند. در کنار این مسئله چیزی که بیشتر شما را متحیر خواهد نمود این است که بدانید زنوزق یکی از باسوادترین روستاهای ایران است، تعداد افراد دارای لیسانس و فوق لیسانس در روستا زیاد است و هر سال بر این تعداد افزوده می گردد؛ کافی است با یکی از اهالی هم کلام شوید تا اطلاعات جالبی در این مورد به دست آورید.

جاذبه های گردشگری زنوزق

اواخر بهار و تابستان فرصت خوبی برای تماشا حاشیه های روستاست؛ آبشار دامجی قیه یکی از جاذبه های تماشای زنوزق به شمار می رود؛ برای رسیدن به این آبشار از حاشیه روستا باید سه کیلومتر در مسیر جاده کوه کمر پیش بروید، اطمینان داشته باشید از تماشا این مسیر خسته نخواهید شد، به خصوص در تابستان که باغات حاشیه جاده را سیب های رنگین و زردآلو و گردو پوشانده و چشم انداز زیبایی را به وجود آورده است.

امتداد این جاده به ییلاق ماهار می رسد، دشت وسیع و سرسبزی که اهالی از سبزی های تازه و مفید آن بهره می گیرند.

اگر طالب تماشا یک سد پرآب هستید، می توانید این جاده را تا تندیس فهمیده طی کنید، بعد به سمت راست بپیچید، چند دقیقه بعد سد زنوز را خواهید دید که حاشیه ای سرسبز و دیدگاهی زیبا دارد.

با بازدید از 4 محلهٔ اصلی روستا می توانید با نحوه زندگی مردم بیشتر آشنا شوید؛ محله های بدیر، آقا بابا، سیدی و کوده لر چهار محله زنوزق هستند. در این میان کوده لر محله نو روستا و مسیر سد است و باقی محله ها بخش های تاریخی روستا را تشکیل می دهند.

زنوز دارای شخصیت های فرهنگی و دینی قابل اعتنایی نیز بوده است که مقبره بعضی از آن ها به عنوان زیارتگاه و جاذبه گردشگری محسوب می گردد. مقبره میرزا حسن فانی زنوزی، مقبره سیده اشم ابن سید حسن، مقبره شیخ زین العابدین زنوزی معروف به شیخ، آرامگاه یونس نبی، پیر عثمانی، مقبره آقا میرعلی اکبر، پیر اویوقلی و پیر درویش قیزی.

پشت بام های خوشمزه

زنوزق، روستای پلکانی زیبایی است. مثل تمام روستاهای پلکانی، پشت بام خانه پایین دست، حیاط خانه بالا دست است و این گونه زندگی آرام و مسالمت آمیزی میان مردم جریان دارد.

روی اغلب پشت بام ها می توانید طبق های بزرگ چوبی را ببینید که برگه های زردآلو در حال خشک شدن هستند؛ در فصل تابستان و بعد از رسیدن کامل زردآلوها، فصل خشک کردن میوه ها و درست کردن برگه فرا می رسد. برای این کار، زردآلوهای رسیده و مناسب این کار را جدا نموده، می شویند، هسته آن را جدا می نمایند و آن ها را روی سینی چوبی باز می نمایند. بعد از این مرحله نوبت آماده کردن کوره است. به جز سوخت و هیزم، مقداری گوگرد در کوره ریخته می گردد و وقتی کوره به دمای مناسب رسید، طبق های زردآلو در آن قرار می گیرد. این طبق ها باید بین 8 تا 10 ساعت در کوره بمانند، اما تا اتمام کار تقریبا سه روز به جای مانده است. در این مدت طبق ها روی پشت بام خانه ها و زیر آفتاب تابستانی چیده می شوند تا آب اضافی آن ها تبخیر و کاملا خشک گردد.

از سیب، زردآلو و عسل که هرکدام به عنوان یک شاخصه برای این روستا محسوب می گردد که بگذریم، کوه ها و تفرجگاه های مستعد فراوانی در حاشیه این روستا وجود دارد که هرکدام به تنهایی در ایام مختلفی از سال پذیرای گردشگران خارجی و داخلی است.

سوغاتی زنوزق

سوغاتی های زنوزقی برداشتی از طبیعت است، انواع میوه و خشکبار برای خریدن قابل دسترسی هستند؛ زردآلو، قیصی، برگه زردآلو، لواشک، گردو و میوه های سردرختی روستا طعم بی نظیری دارند. برای تهیه این میوه ها باید از یکی از اهالی روستا بخواهید تا برایتان از این اقلام بیاورد و چون تمام اهالی باغدار هستند، هیچ کس به شما نه نمی گوید.

سبزی های کوهی مانند شنگ که در آش محلی ریخته می گردد، غازیاقی که کوکو و خورش خوشمزه ای دارد و سیر وحشی هم خالی از لطف نیستند.

این همه باغ و درخت، باعث شده علاوه بر خشکبار، فرصت چشیدن عسل نابی را هم داشته باشید که محصول بی نظیر زنبورهای روستاست؛ باغداران روستا اغلب زنبورداری هم می نمایند و این مسئله باعث شده عسل به یکی از تولیدات اصلی روستا تبدیل گردد.

از طرفی گلیم، جاجیم و جوراب های دست بافت هم برای خرید هست. چون مغازه یا فروشگاهی برای نمایش آن ها نیست، باید از زنان روستا بخواهید تا اگر دست بافتی در خانه دارند، نشانتان دهند. البته زنان زنوزق آن ها را برای فروش نمی بافند و برای مصارف شخصی و از سر ذوق است.

گردشگری روستایی زنوزق

با اینکه بسیاری از کارشناسان معتقدند؛ ثبت این روستا در لیست یونسکو سال ها است به تأخیر افتاده است اما شاید این تأخیر به سود زنوزق تمام شده باشد. در حال حاضر کمتر روستایی در ایران وجود دارد که تمام بافت ها، سنت ها و پوشش های قدیمی خود را حفظ نموده باشد.

اما از سویی متأسفانه گمنامی این روستا به واسطه عدم معرفی مناسب از سوی کارشناسان باعث شده است فعالیت های متمرکز برای ارتقای شرایط این روستا در مباحث گردشگری بسیار کم رنگ و کم اثر باشد به طوری که این روستا علاوه بر میزبانی گردشگری نامتمرکز حتی به جز موارد نادر مورد بازدید جدی مسئولان قرار نگرفته است.

زنوزق روستایی است که مجموعه عوامل طبیعی و تاریخی آن می تواند آن را به یکی از ممتازترین روستاها در مباحث فرهنگی و گردشگری تبدیل کند؛ امری که تابه حال محقق نشده است اما آنچه مشهود است مجموعه جاذبه های طبیعی و تاریخی که در این روستا و منطقه ها اطراف آن وجود دارد یکی از نادرترین ظرفیت های گردشگری ایران است.