چیچن ایتزا و هرچیزی که باید درباره آن بدانید - هنجس بلاگ

این قبایل کوچ نشین احتمالا چشمه های طبیعی بزرگی را که سنوت (cenote) نام داشتند، در نزدیکی شهر چیچن ایتزا که بعدها توسعه یافت، پیدا نموده بودند. این جنگجویان که باستان شناسان آن ها را ایتزا می نامند، ابتدا در نواحلی ساحلی شمالی شبه جزیره یوکاتان ساکن شدند و سپس به همه منطقه ها جزیره راه پیدا کردند.

پس از فتح شهر مقدس ایزامال (Izamal)، قوم ایتزا در سنوت بزرگ که بعدها به عنوان Abundance Place یا محل فراوانی شناخته شد، سکونت کردند. شهر آن ها با عنوان چیچن ایتزا به معنی دهانه چشمه ایتزا شناخته شد. از این منطقه، مایاهای ایتزا بر بیشتر شبه جزیره یوکاتان مسلط شدند.

حقایقی درباره چیچن ایتزا

مکان دقیق مجموعه چیچن ایتزا

تقریبا در 120 کیلومتری جنوب شرقی شهر مریدا، بقایای مجموعه باستانی Chichen Itza واقع شده است که شناخته شده ترین مجموعه باستانی متعلق به قوم مایا در استان یوکاتان است.

برخلاف باور عمومی، قوم مایا امپراتوری نبودند بلکه مجموعه ای از شهرهای استانی خودمختار بودند که با سایر شهرهای منطقه خود روابط اجتماعی داشتند.

چیچن ایتزا و دیگر شهرهای مذهبی مهم قوم مایا، بر اساس جغرافیای مقدس منطقه، موقعیت یابی شده اند.

این جفرافیای مقدس را به شکل تجربی و در ابعاد بزرگ با قراردادن شهرهای مذهبیشان در مکان های خاصی که نشانگر اجرام مختلف آسمانی در آسمان شب بود، به دست آورده اند.

تاریخچه بقایای تاریخی قوم مایا در چیچن ایتزا

چه کسی چیچن ایتزا را ساخته است؟

قوم مایا، تمدنی باستانی در جنوب مکزیک و کشورهای گواتمالا، هندوراس، بلیز و ال سالوادور در آمریکای مرکزی بودند. امروزه در حدود 6 میلیون مایایی در این منطقه ها زندگی می نمایند و به زبان های گوناگون مایایی تکلم می نمایند.

در هزاره اول بعد از میلاد، قوم مایا حرکت خورشید، ماه، سیاره ها و ستاره ها را به دقت مشاهده و ترسیم می کردند. اجرام آسمانی، بخشی از کیهان شناسی و اطوره شناسی قوم مایا را تشکیل می دادند که حوادث گذشته را شرح می داد و آینده را پیش بینی می کرد.

قوم مایا، یک سیستم ریاضی پیشرفته ابداع نموده بودند و تنها سیستم نوشتاری صحیح شناخته شده در آمریکا به آن ها تعلق داشت. قوم مایا سه سری تقویم دقیق و وابسته به هم نیز ابداع نموده بودند.

قوم مایا، به خاطر شهرهای مذهبی بزرگ و مشهوری چون چیچن ایتزا، پالنکه (Palenque)، اوشمال (Uxmal)، تیکال (Tikal) و کوپان (Copan) و چندین شهر دیگر معروفیت دارند. بعضی از این شهرها به وسیله باستان شناسان، حفاری و بازسازی شده اند و بعضی دیگر نیز هنوز حفاری نشده به جای مانده اند.

قوم مایا، این آثار معماری تشریفاتی، پیچیده و سرشار از جزییات تزیینی را بدون استفاده از چرخ ساخته اند؛ بناهای باشکوهی چون هرم هایی که به عنوان معبد به کار می رفتند، قصرها و رصدخانه ها. در حالی که هیچ علت و مدرک فیزیکی مبنی بر استفاده قوم مایا از چرخ های بزرگ برای مقاصد حمل و نقل وجود ندارد، اما اشیاء و اسباب بازی های متعددی که از قوم مایا به جای مانده دارای چرخ هستند. از همین رو نمی توان قاطعانه گفت آن ها از چرخ های بزرگ استفاده ننموده اند.

قوم مایا، در زمینه های مختلفی از جمله سفال گری، بافندگی، پیکرتراشی و جواهرسازی مهارت های ویژه ای داشتند. آن ها شبکه تجاری وسیعی در جنگل ها و بین سواحل شرقی و غربی یوکاتان و آمریکای مرکزی ایجاد نموده بودند. به وسیله همین شبکه تجاری بزرگ، آن ها می توانستند منابع مورد احتیاج خود را از فواصل دور تهیه نمایند؛ منابعی چون ابسیدین (شیشه آتشفشانی) از مرکز مکزیک و طلا از آمریکای مرکزی.

از آن جایی که هیچ گونه ابزار برش فلزی تا کنون در بقایای تاریخی قوم مایا پیدا نشده است، معمولا افراد تصور می نمایند که قوم مایا از چنین ابزارهایی استفاده ننموده اند. اما نظرات باستان شناسی درباره این موضوع در طول زمان تغییر نموده است. دلایلی برای این تغییر نظر وجود دارد. یکی از این دلایل ریزه کاری های جزیی و دقیق در جواهرات مایایی است که ساخت این جزییات و شکل دادن به جواهرات، احتیاجمند ذوب کردن و ترکیب فلزات مختلف و استفاده از ابزارهای خاص احتمالا برنزی است.

با وجود اینکه هیچ یک از یافته های باستان شناسی تأیید ننموده اند که قوم مایا از ابزار برنزی استفاده می کردند، اما بعید به نظر می رسد که قوم مایا در آن موقع مس را ذوب نموده باشند و آن را به برنز تبدیل نموده باشند. احتمالا آن ها کشف ننموده بودند که اضافه کردن اندازه کمی قلع، برنز سختی را برای ساخت ابزارها به وجود می آورد.

یکی دیگر از مواردی که نشان دهنده استفاده قوم مایا از ابزار فلزی است، فناوری ساخت قایق است که دریانوردان مایایی به آن دست یافته بودند. این افراد که در نواحی ساحلی شمال، غرب و شرق یوکاتان زندگی می کردند، قایق های بزرگی ساخته بودند که با آن ها در میان جزایر کارائیب سفر می کردند و از سواحل مکزیک تا فلوریدای جنوبی دریانوردی می کردند. دقت به کار رفته در ساخت و ساز این قایق ها که در گزارش های تاریخی کاشفان اسپانیایی آمده نشان می دهد که آن ها از ابزارهای برش فلزی استفاده نموده اند.

در کنار توانایی ساخت قایق، دستاوردهای قوم مایا در نجوم و ریاضیات آن ها را قادر ساخته بود تا روش های پیشرفته ای برای آنالیز اوضاع آسمان برای سفرهای دریایی خود ابداع نمایند.

چیچن ایتزا چه زمانی ساخته شده است؟

اقوام اولیه مایا حداقل هشت هزار سال در فلات مسطحی که شبه جزیره یوکاتان را تشکیل می دهد زندگی نموده اند.

باستان شناسان معتقد هستند مکانی که بعدها چیچن ایتزا در آنجا ساخته شده است، در هزاره اول قبل از میلاد یک مکان مهم زیارتی بوده است.

چیچن ایتزا تا اواخر دوره ای که با عنوان دوره اولیه کلاسیک شناخته میگردد یعنی در حدود سال 600 میلادی، در اوج فزونی منطقه ای خود بود.

در اواسط دوره کلاسیک یعنی از سال 625 تا 800 میلادی، هنر و علوم در میان قوم مایا به شکوفایی رسید. در همین دوران بود که چیچن ایتزا به عنوان یک مرکز مذهبی اهمیت دوچندانی یافت و بسیاری از بناهای باشکوه آن در این زمان ساخته شد.

در اواخر دوره کلاسیک، یعنی از سال 800 تا 925 میلادی، پایه های این تمدن باشکوه رو به سستی رفت و قوم مایا بسیاری از مراکز مذهبی بزرگ و نواحی روستایی اطرافش را ترک کردند. مراکز کوچک تر و نوتری ساخته شدند و شهرهای بزرگی چون چیچن ایتزا فقط برای برگزاری آداب و رسوم مذهبی و به خاک سپاری مردگان استفاده می شدند.

مردم ایتزا، شهرشان را در اواخر قرن هشتم میلادی ترک کردند و برای مدت 250 سال در سواحل غربی شبه جزیره زندگی کردند. با این حال، آن ها از قرن دهم میلادی به چیچن ایتزا برگشتند.

بعضی منابع تاریخی قوم نگاری ادعا می نمایند که در حدود سال 987، یک پادشاه تولتک (Toltec)، یکی از تمدن های باستانی در آمریکای مرکزی، به نام کیتزالکواتل (Quetzalcoatl) شهر تولا (Tula) در مرکز مکزیک را ترک نموده و به همراه ارتش بزرگی به چیچن ایتزا رفته است. طبق این منابع، او با یاری متحدان مایایی خود در چیچن ایتزا توانست شهر را تصرف و آن را مرکز نو خود معرفی کند. در حالی که تعدادی از کتاب های تاریخی و باستان شناسی این ادعا را تایید می نمایند، امروزه معین شده است که قوم مایا به طور مداوم در چیچن ایتزا ساکن بودند. نشانه هایی از معماری و هنر تولتک نیز که در بخش هایی از این شهر بزرگ یافت شده اند، نتیجه مبادلات فرهنگی و تجاری با قوم تولتک و سایر اقوام ساکن در آمریکای میانه است.

در حدود سال 1000 میلادی، قوم ایتزا به همراه سایر قبیله های قدرتمند منطقه متحد شدند و این اتحاد برای مدت دو قرن به نفع قوم ایتزا شد. در همین دوره، اهالی چیچن ایتزا با ساخت و ساز بناهای باشکوه به وسعت شهر افزودند. بناهایی که نشانه هایی از هنر تولتک داشتند. ایوان ها، نگارخانه ها، ستون ها و حکاکی هایی با طرح مار، پرندگان و خدایان مکزیکی به شهر افزوده شدند.

در سال 1194، شهر مایاپان (Mayapan) این پیمان اتحاد را زیر پا گذاشت و چیچن ایتزا را تسلیم خود ساخت. شهر رفته رفته متروکه شد. در یادداشت های تاریخی ثبت شده که در سال 1221 یک شورش و جنگ داخلی به وقوع پیوسته است. شواهد باستان شناسی نیز تأیید می نمایند که سقف های چوبی بازار بزرگ و معبد جنگجویان در همین تاریخ سوزانده شده اند. شهر چیچن ایتزا رو به سقوط رفت و تسلط بر یوکاتان به شهر مایاپان منتقل شد.

البته درباره این تاریخچه در سال های اخیر تنو نظر شده است. با استفاده از روش تاریخ گذاری رادیوکربن، تاریخ سقوط این مرکز مایایی 200 سال قبل از آنچه که در تاریخ ذکر شده یعنی در حدود سال 1000 میلادی تخمین زده می گردد.

گرچه چیچن ایتزا هیچ وقت به طور کامل متروکه نشد، اما جمعیت آن بسیار کاهش یافت و پس از سقوط سیاسی این شهر، دیگر ساختمان نوی در آن ساخته نشد. سنوت مقدس نیز همچنان به عنوان یک مکان زیارتی باقی ماند.

در سال 1531، Francisco de Montejo، کُنکیستادوراسپانیایی، بر چیچن ایتزا ادعای مالکیت کرد و تصمیم داشت آن را مرکز یوکاتان اسپانیایی معرفی کند. اما بعد از چند ماه، یک مایایی شورش کرد و Montejo و نیروهایش را از آن سرزمین بیرون راند.

گفتنی است که کُنکیستادورها، سربازان، کاشفان و مخاطره جویان سده های 15 و 16 میلادی بودند که در فتح تدریجی بخش های بزرگی از قاره آمریکا و نواحی آسیایی اقیانوس آرام شرکت کردند.